Yenileme fonu V.U.K.’ nun 328. ve 329. maddelerinde düzenlenmiştir. Bu maddeler ile amortismana tabi iktisadi kıymetlerin satışından veya doğal afetler nedeniyle zarar görmeleri halinde alınan sigorta tazminatlarından elde edilen karların bazı koşullar altında belirli bir süre vergilenmesinin ertelenmesine imkan sağlanmaktadır.

V.U.K.’ nun 328. maddesi 205 Sayılı ve 2365 Sayılı Kanunlar ile değişikliğe uğramıştır. Yenileme fonu ile ilgili V.U.K. maddelerinin son halleri şu şekildedir.

Amortismana Tabi Malların Satılması Madde 328

Amortismana tabi iktisadi kıymetlerin satılması halinde alınan bedel ile bunların envanter defterinde kayıtlı değerleri arasındaki fark kar ve zarar hesabına geçirilir. İşletme hesabı esasında defter tutan mükelleflerle serbest meslek kazanç defteri tutan mükellefler bu farkı defterlerinde hasılat veya gider kaydederler.

Amortisman ayrılmış olanların değeri ayrılmış amortisman düşüldükten sonra kalan meblağdır. Devir ve trampa satış hükmündedir. Şu kadar ki satılan iktisadi kıymetlerin yenilenmesi, işin mahiyetine göre zaruri bulunur veya bu hususta işletmeyi idare edenlerce karar verilmiş ve teşebbüse geçilmiş olursa bu takdirde, satıştan doğan kar, yenileme giderlerini karşılamak üzere, pasifte geçici bir hesapta azami üç yıl süre ile tutulabilir. Her ne sebeple olursa olsun bu süre içinde kullanılmamış olan karlar üçüncü yılın vergi matrahına eklenir. Üç yıldan önce işin terki, devri veya işletmenin tasfiyesi halinde bu karlar o yılın matrahına eklenir.

Amortismana Tabi Malların Sigorta Tazminatı Madde 329

Yangın, deprem, sel, su basması gibi afetler yüzünden tamamen veya kısmen zıyaa uğrayan amortismana tabi iktisadi kıymetler için alınan sigorta tazminatı bunların değerinden (Amortismanlı olanlarda ayrılmış olan amortisman çıktıktan sonra kalan değerden) fazla veya eksik olduğu takdirde farkı kar veya zarar hesabına geçirilir.

Şu kadar ki, alınan sigorta tazminatı ile zıyaa uğrayan malların yenilenmesi işin mahiyetine göre zaruri bulunur veya bu hususta işletmeyi idare edenlerce karar verilmiş ve teşebbüse geçilmiş olursa bu takdirde tazminat fazlası, yenileme giderlerini karşılamak üzere, pasifte geçici bir hesapta azami üç yıl süre ile tutulabilir. Bu süre içinde kullanılmamış olan tazminat farkları kara ilave olunur.

Üç yıldan önce işin terki, devri veya işletmenin tasfiyesi halinde bu tazminat fazlası, o yılın matrahına eklenir.

Yukarıdaki esaslar dahilinde yeni değerlerin iktisabında kullanılan tazminat fazlası, yeni değerler üzerinden bu kanun hükümlerine göre ayrılacak amortismanlara mahsup edilir. Bu mahsup tamamlandıktan sonra itfa edilmemiş olarak kalan değerlerin amortismanına devam olunur.

3- YENİLEME FONU AYIRMANIN ŞARTLARI

3.1. Bilanço Esasına Göre Defter Tutulması

Yenileme fonu ayrılabilmesi için bilanço esasına göre defter tutulması gerekmektedir. V.U.K.' nun 328. ve 329. maddelerinde açıkça belirtilmemekle birlikte, yenileme fonu olarak ayrılacak karın pasifte geçici nitelikli bir hesapta tutulacağı belirtilmiştir. Bundan dolayı bilanço esasına göre defter tutanlar dışındaki mükellefler yenileme fonu ayıramazlar.

3.2 İktisadi Kıymetin Yenilenmesinin Zorunlu Bulunması

Yenileme fonu ayrılabilmesi için satılan iktisadi kıymetin yenilenmesinin zorunlu bulunması veya işletmeyi idare edenlerce ilgili sabit kıymetin yenilenmesi konusunda karar verilmiş ve harekete geçilmiş olması gerekir.

3.3 Satın Alınacak İktisadi Kıymetin Aynı Türden Olması

Yenileme fonu ayrılabilmesi için satılan iktisadi kıymet ile aynı türden bir iktisadi kıymetin satın alınması gerekmektedir. Satılan iktisadi kıymetin yerine aynı niteliklere sahip benzeri veya teknolojik gelişmeye uygun yeni modelleri satın alınmalıdır. Aksi takdirde yenileme fonu uygulamasından yararlanılması söz konusu olmayacaktır.

4-YENİLEME FONUNUN KULLANILMA SÜRESİ

V U.K.' nun 328. ve 329. maddelerinde yenileme fonunun pasifte geçici bir hesapta en fazla üç yıl tutulabileceği ve her ne sebeple olursa olsun bu süre içinde kullanılmamış olan karların üçüncü yılın vergi matrahına ekleneceği hüküm altına alınmıştır.

7- YENİLEME FONUNUN MUHASEBESİ

7.1 Yenileme Fonu ile İlgili Hesaplar

Tek Düzen Hesap Planı çerçevesinde yenileme fonu ile ilgili hesaplar şunlardır.

7.1.1 253 Tesis, Makine ve Cihazlar

7.1.2 254 Taşıtlar

7.1.3 255 Demirbaşlar

7.1.4 256 Diğer Maddi Duran Varlıklar

7.1.5 257 Birikmiş Amortismanlar (-)

7.1.6 549 Özel Fonlar

7.1.7 679 Diğer Olağandışı Gelir ve Karlar

Hesap planındaki 67 hesap grubundaki hesap kalemleri dışında kalan ve arızi bir karakter taşıyan (duran varlık satışlarından doğan karlar gibi) gelir ve kârların yer aldığı hesap kalemidir.

7.2 Yenileme Fonunun Muhasebeleştirilmesi

7.2.1 Mevcut Sabit Kıymetin Satılması ve Yenileme Fonu Ayrılması

______________________________ / ___________________________________________

100 KASA

101 ALINAN ÇEKLER 102 BANKALAR

127 DİĞER TİCARİ ALACAKLAR

257 BİRİKMİŞ AMORTİSMANLAR

522 MDV YENİDEN DEĞERLEME ARTIŞLARI 253 TESİS MAKİNE VE CİHAZLAR 679 DİĞER OLAĞANDIŞI GELİR

VE KARLAR

Sabit Kıymetin Satılması_______ / ______________________________________________

Amortismana tabi sabit kıymet satıldığı zaman satış şekline göre 100, 101, 102 veya 127 hesaplardan ilgili olanları satış tutarı kadar borçlandırılır. Yine satılan sabit kıymete ait birikmiş amortismanlar 257 hesaba, yeniden değerlemeden oluşan değer artış fonları 522 hesaba borç kaydedilir. Karşılığında sabit kıymetin kayıtlı değeri ilgili sabit kıymet hesabına, satıştan doğan kar 679 hesaba alacak kaydedilir.